اعتکاف و فلسفه ی آن
پنجشنبه, ۲ خرداد ۱۳۹۲، ۱۱:۵۲ ق.ظ
اعتکاف در لغت به معنای «گوشه نشین شدن، در جایی ماندن، خود را بازداشتن و گوشه نشینی برای عبادت»
در اصطلاح، (۱) عبارت است از ماندن حداقل سه روز در مسجد جامع شهر
یا مساجد چهارگانه؛ یعنی مسجد الحرام، مسجد النبی، مسجد کوفه و مسجد بصره،
به قصد عبادت خداوند، با شرایطی خاص.
از قرآن کریم فهمیده می شود که اعتکاف در زمان حضرت ابراهیم (ع) مرسوم بوده است و لذا در آیه ی ۱۲۵ سوره ی بقره می خوانیم: «و
عهدنا الی ابراهیم و اسماعیل ان طهرا بیتی للطائفین و العاکفین و الرکع
السجود؛ و ما با ابراهیم و اسماعیل عهد بستیم که خانه ی مرا برای طواف
کنندگان و معتکفان و رکوع کنندگان و سجده کنندگان، پاک و پاکیزه کنید». بعد از حضرت ابراهیم نیز در بعضی از شریعت ها و در زندگی بعضی از اولیای خدا مانند حضرت مریم و زکریا به چشم می خورد.
دین اسلام اعتکاف را در شکلی جدید و با شرایطی خاص مطرح کرد و انجام آن را به مسلمانان سفارش نمود.
پیامبر اکرم(ص) همه ساله در دهه ی
آخر ماه رمضان اعتکاف می کرد و دستور می داد رختخوابش را جمع کرده و چادری
از جنس مو، برای او در مسجد برپا کنند.(۲)
میمون بن مهران می گوید: من پیش
امام حسن مجتبی (ع) نشسته بودم، او در حال اعتکاف بود مردی به محضر حضرت
رسید و عرض کرد: ای پسر رسول خدا! فلانی از من طلب کار است و به علت نداری
می خواهد مرا زندان کند، کمکم کن. امام فرمود: و الله مالی ندارم که بدهی
تو را بپردازم. او باز اصرار کرد تا این که امام (ع) عزم رفتن کرد. من عرض
کردم: ای فرزند رسول خدا! مگر فراموش کرده اید که معتکف هستید؟ فرمود: نه،
فراموش نکرده ام ولکن شنیدم پدرم و او از جدم رسول خدا (ص) نقل کرد که
فرمود: «من سعی فی حاجة اخیه المسلم فکانما عبدالله عزوجل تسعة آلاف سنة
صائما نهاره و قائما لیله؛(۳) کسی که در راه برطرف کردن نیاز برادرش کوشش
کند، پس گویا خدا را نه هزار سال عبادت کرده است، در حالی که روزها روزه و
شب ها شب زنده دار بوده است.»
این اعتکاف بیشتر در ایام البیض؛ یعنی سیزدهم تا پانزدهم ماه رجب،
همراه با اعمال ام داوود انجام می شود. سه روز اعتکاف در مسجد الحرام و ده
روز آخر ماه مبارک رمضان نیز توصیه شده است.
فواید اعتکاف فراوان است؛ از جمله:
الف) ایجاد زمینه ی مناسب برای اندیشیدن و تعقل:
شخص معتکف در مدت زمان اقامت خود در مسجد و بریدن از محیط پرهیاهوی زندگی،
فرصتی می باید که گذشته ی خود را مرور و نقاط مثبت و منفی اش را ارزیابی
کند.
ب) فراهم آوردن زمینه ی توبه و بازگشت:
گاهی مشغله های زیاد زندگی و مشکلات آن، ما را از خودمان غافل می کند و
فرصت ارزیابی و جبران عمل کرد گذشته را از ما می گیرد؛ اعتکاف این فرصت را
در اختیار می گذارد تا به جبران نقایص و ضعف های خود بپردازیم و توبه کنیم.
ج) فراهم شدن فرصت برای نیایش، نماز و تلاوت قرآن:
در حقیقت مدت زمان اعتکاف، فرصتی است کوتاه برای محاسبه ی نفس و خودسازی
که انسان را از حاکمیت غریزه ها، عادت ها و اشتغالات معمول زندگی آزاد می
سازد و به جبران کاستی ها وادار می کند.
برای آگاهی بیشتر درباره ی اعتکاف می توانید کتاب اعتکاف، نوشته ی
آقای فلاح زاده را مطالعه و یا از برنامه ی نرم افزاری پرسمان منتقل به
نهاد رهبری در دانشگاه ها استفاده کنید.
پی نوشتها:
۱- فرهنگ فارسی عمید، واژه ی اعتکاف.
۲- وسائل الشیعه، ج ۷، ص ۳۹۷٫
۳- همان، ص ۴۰۹٫
مجله ی معارف اسلامی شماره ۷۱/خ
منبع :http://rasekhoon.net
